święta wielkanocne święcenie pokarmów

Skąd się wziął zwyczaj zanoszenia pokarmów do święcenia? Źródeł można się doszukiwać już w wierzeniach pogańskich.
Koszyczek wielkanocny jest takim symbolem dla świąt Zmartwychwstania Pańskiego, jak choinka dla Bożego Narodzenia. W Wielką Sobotę każdy chrześcijanin zanosi pokarmy do święcenia. To ma zapewnić dostatek, siłę i zdrowie na cały rok. Ten symbol Wielkanocy znany jest już od wieków.

Historia święcenia pokarmów ma bardzo długą tradycję. Już u Słowian przedchrześcijańskich, okres wiosny, czasu zrównania dnia z nocą był czasem świątecznym, rozpoczynającym wegetację roślin, nowe życie. Święcenie pokarmów łączy się z pogańskimi świętami, ofiarami, podziękowaniami. Już wtedy przynoszenie pokarmów do święcenia miało symboliczną wartość.

Dzisiejszy zwyczaj zanoszenia koszyczków do świątyń związany jest jednak bezpośrednio z chrześcijańskimi obchodami Świąt Wielkanocnych.

Wielkanoc w górach – tradycja święcenia pokarmów

Jak się okazuje, zanoszenie pokarmów w wiklinowych koszyczkach, które znamy dzisiaj, wbrew pozorom wcale nie ma takiej długiej tradycji. Początkowo wielkanocne święconki nie były zanoszone do świątyń. To kapłan przyjeżdżał na wieś i tam święcił pokarmy.

– Tak było w XVII/XVIII wieku. Gospodarze ustawiali stoły z białymi obrusami i stawiali na nich pokarmy, które chcieli poświęcić – mówi Iwona Karwowska, kierownik Działu Etnografii Pomorza Muzeum Narodowego w Szczecinie. – Było tego bardzo dużo i często były to gotowe potrawy.

Według przekazów historycznych, zwyczaj ten zaczął się zmieniać pod koniec XVIII wieku. Księża powoli zaprzestali odwiedzania domów. W wyznaczonym miejscu miejscowości ustawiano kilkanaście długich stołów nakrytych białymi obrusami i na nich ludzie stawiali pokarmy.

Święta wielkanocne w górach oferty

– To właśnie wtedy zaczęto przynosić pokarmy do poświęcenia w koszach – mówi Iwona Karwowska. – Ale to nie było takie koszyki, jak dzisiaj. Kobiety przynosiły duże wiklinowe kosze pełne jedzenia. Przynoszono wszystko to, co można było zjeść. Takie święcenia najczęściej odbywały się gdzieś na jakimś placu, ryneczku. W centralnych miejscach.

Tak się działo przez około 100 lat. Tradycja przynoszenia pokarmów do świątyń narodziła się dopiero w II połowie XIX wieku. Koszyki z jedzeniem do kościołów zaczęli przynosić mieszkańcy miast.

– Z tego narodziła się właśnie taka święconka, jaką znamy dzisiaj. Niektóre elementy są stałe, a niektóre się zmieniają – zauważa kierownik Działu Etnografii Pomorza Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Na przestrzeni wieków nie tylko forma święcenia uległa zmianie. Zrezygnowano z wielkich wiklinowych koszy, zapełnionych po brzegi jedzeniem. XX wiek wprowadził do obyczaju małe koszyczki wyściełane haftowanymi serwetkami, w środku których można było znaleźć już konkretne produkty, takiej jak jajko, kiełbasa, kawałek chleba. Dzisiaj coraz częściej w wielkanocnych koszyczkach można zobaczyć już nie białe, haftowane serwetki, lecz kolorowe wykonane z papieru. Podobnie jest z ozdobieniem koszyczka. Kilka wieków temu obowiązkowe były przystrojenia z wiecznie zielonych roślin, czyli barwinka lub bukszpanu.

– Dzisiaj wykorzystuje się do strojenia różne kolorowe kwiatki. Kiedyś tego nie było z dwóch względów. Po pierwsze, kwiaty nie były tak dostępne, jak teraz. A po drugie, przywiązywano do tego bardzo dużo uwagi – wyjaśnia Iwona Karwowska.

Śniadanie Wilkanocne

Śniadanie wielkanocne: co podać, żeby tradycji stało się zadość? Jakie symboliczne znaczenie mają potrawy i ozdoby na wielkanocnym stole? Poznaj przykładowe dania i przepisy.

Śniadanie wielkanocne: zaczynamy od święconki

Niedzielne śniadanie wielkanocne w domach osób wierzących poprzedza święcenie jaj i potraw świątecznych – w Wielką Sobotę, oraz msza rezurekcyjna z procesją, która odbywa się albo w sobotni wieczór albo niedzielny ranek. Zanim zasiądziemy do stołu dzielimy się poświęconym jajem, życząc sobie nawzajem zdrowych i wesołych świąt. Święconkę, czyli wszystkie produkty i potrawy, które umieściliśmy w koszyczku, i które zostały poświęcone,  powinny być zjedzone, nie wolno się niczego wyrzucać ani dawać zwierzętom.

W Wielkanoc świętujemy Zmartwychwstanie Pańskie, o którym apostołowie dowiedzieli się właśnie rankiem i śniadanie było pierwszym posiłkiem, który spożyli razem ze zmartwychwstałym Jezusem. Cieszymy się z odrodzonego życia – stąd jaja, które je symbolizują oraz zakończonego postu, stąd rozmaitość mięsa i wędlin – głównie z wieprzowiny, która uosabia dostatek i sytość.

Śniadanie wielkanocne jest więc posiłkiem bogatym, radosnym, obfitującym w różnorodne potrawy z jaj, mięs, a także słodycze – z dodatkiem bakalii i orzechów, także symbolizujących dostatek.

Wielkanocne jaja

Najważniejsze podczas śniadania wielkanocnego są jaja w rozmaitej postaci: gotowane na twardo w majonezie, sosie chrzanowym, tatarskim i różnych innych sosach, jaja faszerowane, jaja zapiekane w klopsach, drożdżowych bułkach, kulebiakach. Typowo polskim przysmakiem są jaja faszerowane opiekane w skorupkach.

Dla dzieci organizuje się zabawy w poszukiwanie jaj (najczęściej czekoladowych), ukrytych w zakamarkach domu lub ogrodu. Na stole nie może zabraknąć różnokolorowych pisanek. Jajka mogą też służyć do rozmaitych obrzędów i… zabaw.

Wielkanocne mięsa

Z mięs najczęściej podaje się wędliny: szynkę, dobrej jakości kiełbasy, kabanosy, wieprzowinę pieczoną: schab w ziołach lub faszerowany, boczek oraz szynki, pasztety lub klopsy.

Do typowo polskiej tradycji zalicza się żurek lub biały barszcz, podawany z jajkiem i białą kiełbasą. Białą kiełbasę można podać także osobno, opiekaną lub gotowaną.

Często podawany, choć nie obowiązkowo, jest także pieczony drób: kurczaki, kaczki, indyki i gęsi, zwykle w formie faszerowanej.

Przystawki i sałatki wielkanocne

Dużą popularnością na świątecznym stole cieszą się także inne przystawki: sałatki jarzynowe z wiosennymi akcentami, śledziki, pasty twarogowe, galaretki drobiowe oraz pasztety bezmięsne (jajeczne, grzybowe, rybne), terriny lub ryba faszerowana w galarecie.

Wielkanoc jest także świętem chleba i domowego ciasta drożdżowego (nie tylko bab, ale też chałek, bułek drożdżowych, kulebiaków lub pierogów drożdżowych).

Wielkanoc – tradycje, obchody, życzenia, potrawy

Wielkanoc – tradycje, obchody, życzenia, potrawy
Współcześnie Wielkanoc łączy się z wieloma tradycjami i zwyczajami ludowymi. Wciąż żywe są śniadania wielkanocne. Tworzy się pisanki, święci pokarmy i tworzy piękne wielkanocne palmy. Nie maleje popularność śmigusa-dyngusa, Emaus i krakowskiej Rękawki.

Liturgicznie Wielkanoc rozpoczyna się wraz z Wigilią Paschalną, a więc w sobotę po zmroku. Uroczysta procesja rezurekcyjna odbywa się – zależnie od regionu – w okolicach północy lub o świcie w niedzielę.

W Polsce tradycyjnie oba wielkanocne dni – a więc niedziela i poniedziałek – są ustawowo świętami. W niektórych krajach świętowanie Wielkanocy jest nieco odmienne. Na przykład w Hiszpanii najważniejszym okresem jest Semana Santa, a więc rodzimy Wielki Tydzień. To wtedy w całym kraju odbywają się olbrzymie nocne procesje, wspominające pasję Chrystusa. Hiszpanie nie chodzą do pracy zatem raczej w Wielki Czwartek i Wielki Piątek.